Bij veel examens worden servicedocumenten meegeleverd. Deze documenten zijn er om je te ondersteunen in het examenproces. Servicedocumenten zijn facultatief en kun je indien gewenst zelf aanpassen.

Een examenmatrijs is de blauwdruk van een examen. De examenmatrijs is in de eerste plaats bedoeld voor de constructie van een examen en om de validiteit van een examen te borgen. Een kandidaat mag voorafgaand aan het examen de examenmatrijs inzien, maar dit is niet verplicht.

Alle voor de kandidaat noodzakelijke informatie over afnamecondities en de inhoud van het examen is opgenomen in het exameninstrument. Anders dan examenmatrijzen, zijn deze documenten speciaal afgestemd op de kandidaat.

In het onderwijs- en examenreglement van uw school ligt vast welke hulpmiddelen voor welke examens zijn toegestaan. Meer informatie is te vinden in het Protocol Dyslexie (MBO) van het Expertisecentrum Nederlands. 

Nee, de exameninstrumenten van Stichting Praktijkleren mogen uitsluitend kwalificerend worden ingezet. Proeftoetsen en ander oefenmateriaal dat je formatief kunt inzetten, zijn bij de leermiddelen te vinden. Het aanbod varieert per opleidingsgebied.

Een exameninstrument mag je alleen aanpassen als daarvoor instructies zijn meegeleverd. Deze instructies zijn te vinden in de Algemene Handleiding of in de Invulinstructies. Na aanpassing dient de examencommissie te verifiëren of de aanpassing tot stand is gekomen conform de instructies. Als je de instructies niet correct volgt, is het exameninstrument niet valide volgens de norm voor valide exameninstrumenten en mag deze niet ingezet worden.

In de gedragscode staat hoe je dient om te gaan met onze exameninstrumenten. De gedragscode lees je op in dit document: Gedragscode examinering Stichting Praktijkleren.

Het is niet verplicht om alle exameninstrumenten uit het examenoverzicht af te nemen. Je maakt als school zelf de keuze welke exameninstrumenten je inzet. Wel dien je ervoor te zorgen dat het gebruikte exameninstrumentarium de eisen van de kwalificatie dekt.

Wij leveren exameninstrumenten voor de kwalificatiedossiers van Zakelijke dienstverlening en veiligheid (ZDV), ICT en Commercie/Retail en voor diverse keuzedelen. Ons aanbod bestaat uit:

• Praktijkexamens
  • Proeven van bekwaamheid
  • Examenportfolio’s
  • Contextvrije examenprojecten
  • Examenprojecten
• Vaardigheidsexamens
• Kennisexamens

Het examenaanbod per kwalificatiedossier/keuzedeel is te vinden in de volgende documenten:

• Examen- en dekkingsoverzicht
• Publicatieoverzicht

Een voorbeeld: een student maakt een examen dat uit vier werkprocessen bestaat. Er wordt representatief geëxamineerd, waarbij er drie van de vier werkprocessen onderdeel zijn van de steekproef. De student zakt op werkproces 3. Bij een herkansing is de samenstelling van het examen anders, werkproces 3 zit namelijk niet meer in de steekproef, maar dit keer is het werkproces 4. De student haalt het examen. Hoe ga je nu om met de onvoldoende bij werkproces 3?

Het beste is om het oude cijfer uit het systeem te verwijderen. Een herkansing ‘overschrijft’ het eerder behaalde resultaat immers. In het voorbeeld hierboven haal je het cijfer bij werkproces 3 en vul je een nieuw cijfer in bij werkproces 4. Moet er volgens het systeem bij alle werkprocessen een cijfer ingevuld worden? Overschrijf de eerder behaalde onvoldoende dan met een ‘neutraal’ cijfer. Neem hiervoor het gemiddelde van de cijfers die bij de andere werkprocessen van de kerntaak gehaald zijn. Bij het in de eerste kans onvoldoende gescoorde werkproces vul je dit gemiddelde in. Het voegt op die manier geen waarde toe aan het kerntaakcijfer, maar er staat zo wel een cijfer in het systeem. Zorg ook in dit geval voor een verantwoording en onderbouwing, zodat aangetoond kan worden waarom dit cijfer is ingevoerd – er is immers geen ‘bewijsmateriaal’ in de vorm van een afgenomen examen.

Doordat in sommige examens is gekozen voor representatief examineren, kan het voorkomen dat een bepaald werkproces niet in een examen zit. Bijvoorbeeld wanneer een werkproces geen onderdeel uitmaakt van de steekproef die wordt getrokken. Wat te doen als het systeem vraagt om een cijfer per werkproces?

1. De optie die de voorkeur heeft: pas het systeem aan. Dit is natuurlijk afhankelijk van de technische mogelijkheden van het systeem. Scholen die kiezen voor een examenproduct dat op representatief examineren is gericht wordt geadviseerd te onderzoeken of aanpassing van het systeem mogelijk is. Hierbij zou het mogelijk moeten zijn om in een systeem aan te geven dat bepaalde werkprocessen mogelijk niet geëxamineerd worden.
2. Is het aanpassen van het systeem geen optie? Dan heeft het de voorkeur om géén cijfer in te vullen, of ‘n.v.t.’, of iets wat daarop lijkt. Verantwoord waarom je geen cijfer invult, door bijv. in het OER op te nemen dat er representatief geëxamineerd wordt.
3. Moet er per se een cijfer worden ingevoerd? In dat geval kun je kiezen voor het invoeren van een ‘neutraal’ cijfer. Neem hiervoor het gemiddelde van de cijfers die bij de andere werkprocessen van de kerntaak gehaald zijn. Bij het niet-afgenomen werkproces vul je dit gemiddelde in. Het voegt op die manier geen waarde toe aan het kerntaakcijfer, maar er staat zo wel een cijfer in het systeem. Zorg ook in dit geval voor een verantwoording en onderbouwing, zodat aangetoond kan worden waarom dit cijfer is ingevoerd – er is immers geen ‘bewijsmateriaal’ in de vorm van een afgenomen examen.

Per kwalificatiedossier wordt gekeken of er vanuit de scholen behoefte is aan representatief examineren. Vervolgens worden samen met inhoudsdeskundigen vanuit de scholen en het beroepenveld keuzes gemaakt wat betreft representatief examineren. Er kan bijvoorbeeld worden gekozen om een kwalificatie-eis steekproefsgewijs of niet te examineren. De gemaakte keuzes en bijbehorende toelichting zijn per kwalificatiedossier terug te vinden in de volgende documenten.

• Examen- en dekkingsoverzicht
• Examenmatrijzen

Een school bepaalt of het hele examen of een onderdeel (zoals opdracht, werkproces of kerntaak) van een examen herkanst dient te worden. De keuze hiervoor is terug te vinden in het examenreglement van de school.

Of herkansen per het betreffende examenonderdeel mogelijk en wenselijk is, is afhankelijk van:

• de keuzes die binnen de examinering van een opleidingsgebied zijn gemaakt;
• de verbanden tussen de betreffende onderdelen;
• het aantal onderdelen waarvoor een onvoldoende is behaald.

Wanneer voor meerdere onderdelen binnen een praktijkexamen een onvoldoende is behaald, kan het logisch zijn om bij de herkansing een volledig nieuw examen in te zetten. De onderdelen waarvoor al een voldoende behaald is, hoeven dan niet opnieuw beoordeeld te worden.

Alle praktijkexamens zijn gebaseerd op dezelfde examenmatrijs en beoordelingsformulieren. Daardoor zijn ze uitwisselbaar en kun je bijvoorbeeld bij de herkansing een ander soort praktijkexamen inzetten dan bij de eerste kans. Let op: het examenreglement van jouw school moet hier dan wel ruimte voor bieden.

De cesuur van kennisexamens ligt op 55% van de totaal te behalen punten, plus een correctie voor de raadkans. Door de raadkanscorrectie komt de cesuur dus hoger te liggen dan 55%.

De raadkans verschilt per vraagvorm. Daardoor kan de cesuur per (variant van een) kennisexamen verschillen.

De cesuur van vaardigheidsexamens met alleen open vragen/opdrachten ligt op 55% van de totaal te behalen punten. Als er ook gesloten vragen in het examen opgenomen zijn, wordt de cesuur gecorrigeerd voor de raadkans van deze gesloten vragen en zal deze hoger liggen dan 55%.

Als een kandidaat op een cruciaal criterium van een werkproces lager dan 1 punt heeft gescoord, heeft hij het werkproces niet behaald. Wat je kunt invoeren in het resultatensysteem, is afhankelijk van het systeem dat je gebruikt en van de manier waarop de eindbeoordeling van de kerntaak tot stand komt. Bij het volgen van het advies van Stichting Praktijkleren voor het berekenen van de eindbeoordeling per kerntaak, kun je een 1,0 of onvoldoende invoeren als een kandidaat niet alle cruciale criteria binnen een werkproces heeft behaald.

De cesuur die bij de praktijkexamens per opdracht, werkproces, of kerntaak gehanteerd wordt, bestaat uit twee delen:

1. Voor de beoordelingscriteria die cruciaal zijn voor de beroepsuitoefening, moet een kandidaat minimaal 1 punt (van de maximaal 3 punten) scoren;
2. De kandidaat moet circa vijftig procent van de punten scoren.

Als een kandidaat aan beide voldoet, haalt hij een 5,5 of hoger. Welk cijfer een kandidaat krijgt, is af te lezen in cijfertabel van het betreffende beoordelingsformulier.

Ja, een kandidaat mag de beoordelingsformulieren inzien voorafgaand aan het praktijkexamen. Dit is zelfs noodzakelijk.

De beoordelingsformulieren kunnen ook gebruikt worden in het opleidingstraject als voorbereiding op het examen, om de voortgang van een student te volgen en om bekend te raken met de beoordelingssystematiek.

Een cijfer kan als volgt worden omgezet naar de beoordeling onvoldoende, voldoende of goed.

8 of hoger = goed
5,5 - 7,9 = voldoende
5,4 of lager = onvoldoende

Een advies hiervoor is hier te vinden.

Een praktijkexamen (PvB/PF/CEP/EP) is een exameninstrument waarmee één of meer werkprocessen integraal worden geëxamineerd.

Een proeve van bekwaamheid is een kwalificerend praktijkexamen dat wordt afgenomen in de beroepspraktijk. Met een proeve van bekwaamheid worden één of meer werkprocessen geëxamineerd.

Een examenproject is een kwalificerend praktijkexamen dat wordt afgenomen in een gesimuleerde omgeving, meestal binnenschools. Met een examenproject worden één of meer werkprocessen geëxamineerd. Bij een contextvrij examenproject formuleert de school de context met behulp van de meegeleverde instructie.

Het Examenportfolio is een praktijkexamen dat wordt ingezet om een of meer werkprocessen te examineren in de reële beroepspraktijk en/of in een gesimuleerde omgeving. De kandidaat vult op basis van opdrachten een examenportfolio met bewijsstukken. Het examenportfolio wordt afgesloten met een eindgesprek.

Het examenportfolio is een flexibel exameninstrument. Zo kun je als school zelf kiezen gedurende welke periode bewijsstukken worden verzameld. Dit kan zelfs gedurende de gehele opleiding zijn. Daarnaast kunnen bewijsstukken op verschillende momenten en plaatsen verzameld worden. Bijvoorbeeld tijdens lessen, stages of bijbanen, maar ook in examensetting. Door deze keuzes kun je het examenportfolio inzetten op een manier die past bij de onderwijs- en examenvisie van je team.

Het examenportfolio wordt afgesloten met de beoordeling van de verzamelde bewijsstukken en een eindgesprek. Het eindgesprek heeft als doel het verifiëren van de authenticiteit van de verzamelde bewijsstukken. Dit wordt gedaan aan de hand van de STARRT-methode. In enkele gevallen is het ook nodig om tijdens het eindgesprek aanvullende informatie te verzamelen voor de inhoudelijke beoordeling (vergelijkbaar met CGI). In de instructie voor de beoordelaar in de examinatorset kun je lezen wat van toepassing is op het betreffende examen.

Informatie over het examineren met RemindoToets vind je hier: https://www.digitaal-examineren.nl/

In het publicatieoverzicht van het betreffende opleidingsgebied kun je zien welke kennis- en vaardigheidsexamens in RemindoToets staan.

Gesloten vragen bij kennisexamens hebben de volgende voordelen.

• De beoordeling van gesloten vragen is volledig objectief; bij open vragen speelt de interpretatie van de beoordelaar een grote rol.
• Het corrigeren kost veel minder tijd dan bij open vragen; RemindoToets kijkt deze vragen automatisch na.
• Het speelt geen rol of kandidaten goed of minder goed kunnen formuleren.
• Er is veel kennis te bevragen in korte tijd.

De kennisexamens bevatten een of meer van de volgende vraagvormen.

• Meerkeuzevraag
• Meervoudig-juistvraag
• Keuzelijstvragen
• Matching-/matrixvraag
• Sorteervraag
• Werkbladvraag
• Invulvraag
• Open vraag
• Samengestelde vraag
• Grafische verbindvraag

Voorbeelden van de vraagvormen kan je vinden in het oefenexamen nieuwe vraagvormen en in proeftoetsen.

De eisen in de kwalificatiedossiers met betrekking tot de toepassing van taal worden beoordeeld in vaardigheidsexamens of (in een enkel geval) geïntegreerd in een praktijkexamen. Bij een vaardigheidsexamen vindt de beoordeling plaats met behulp van een beoordelingsmodel. Als de eisen zijn geïntegreerd in een praktijkexamen vindt de beoordeling plaats aan de hand van beoordelingscriteria in het beoordelingsformulier en eventueel een beoordelingsonderlegger.

In de kwalificatiedossiers wordt niet verwezen naar beheersingsniveaus vanuit het Europees Referentiekader (ERK). In de Verantwoordingsinformatie worden deze niveaus in de meeste gevallen echter wel genoemd. Dit levert mogelijk verwarring op. Van belang is daarom het volgende.

• De eisen die gelden voor de examinering staan in de kwalificatiedossiers.
• In de Verantwoordingsinformatie staan geen eisen voor de examinering.
• De in de Verantwoordingsinformatie genoemde ERK-niveaus geven slechts een indicatie van het niveau van de beginnend beroepsbeoefenaar. Dit kan een handvat voor de beoordeling bieden, maar zijn niet bedoeld om een uitspraak over het beheersingsniveau te doen. De examens van een kwalificatie koppelen aan de ERK-niveaus uit de Verantwoordingsinformatie zou de examinering ten onrechte kunnen verzwaren.

In de kwalificatiedossiers waarvoor Stichting Praktijkleren exameninstrumenten ontwikkelt, zijn eisen voor de toepassing van taal in het beroep opgenomen in de vakkennis en vaardigheden en/of in de gedragsindicatoren, resultaten of de beschrijving van de werkprocessen. De beschrijving van deze eisen verschilt per dossier en soms zelfs per profiel. Ook de nadruk die gelegd wordt op de toepassing van taal verschilt per dossier. Dit heeft te maken met het verschil tussen de beroepen. Dat geldt zowel voor de moderne vreemde talen als voor het Nederlands.

In de kwalificatiedossiers gaat het om de toepassing van taal die nodig is voor het uitoefenen van het beroep. Er worden geen uitspraken gedaan over beheersingsniveaus vanuit het Europees Referentiekader (ERK) of het Referentiekader taal en rekenen.

Daar waar in de dossiers een moderne vreemde taal expliciet in de eisen is opgenomen, is steeds een keuze gemaakt voor het meest passende exameninstrument. Bij de meeste dossiers is dat het vaardigheidsexamen. In een enkel geval zijn de eisen geïntegreerd in een praktijkexamen. Dit is terug te vinden in het dekkingsoverzicht.

In de kwalificatiedossiers worden geen uitspraken gedaan over ERK-niveaus, dus deze zijn ook niet opgenomen in de exameninstrumenten van Stichting Praktijkleren. Het kwalificatiedossier Veiligheid en Vakmanschap 2016 vormt hierop de enige uitzondering: daarin zijn de eisen voor Engels in STANAG-niveaus geformuleerd. Deze zijn in de examens vertaald naar ERK-eisen. In het nieuwe kwalificatiedossier van Veiligheid en Vakmanschap zijn de STANAG-niveaus niet meer opgenomen.

Voor de keuzedelen is er een gezamenlijk publicatieoverzicht. Hierin is af te lezen welke exameninstrumenten in het betreffende schooljaar geconstrueerd worden. De publicatieoverzichten zijn voor iedereen terug te vinden op de website van Stichting Praktijkleren (zie www.stichtingpraktijkleren.nl/examineren/publicatieoverzichten ).

Voor een aantal andere keuzedelen is door scholen zelf examenmateriaal ontwikkeld en belangeloos beschikbaar gesteld. Dit materiaal kun je terugvinden bij de keuzedelen onder de knop Community.

Mis je exameninstrumenten voor een bepaald keuzedeel in het aanbod van Stichting Praktijkleren? Je kunt jouw wensen met ons delen via examinering@stichtingpraktijkleren.nl. We kijken dan wat de mogelijkheden zijn.